Çölyak hastalığı nedir?
Çölyak hastalığı, ince bağırsağınızda sorunlara neden olan bir sindirim bozukluğudur. Gluten içeren yiyecekleri yediğinizde sorunları yaşarsınız. Gluten buğday, çavdar ve arpa gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Çölyak hastalığı, gluten duyarlılığına sahip olmakla aynı şey değildir. Çölyak hastalığı otoimmün bir hastalıktır.
Çölyak hastalığı olan kişilerde gluten, bağışıklık sisteminin ince bağırsağa saldırmasına ve zarar vermesine neden olur. Bu olduğunda, vücudunuz ihtiyaç duyduğu önemli besinleri emmez veya almaz. Bunlar vitaminler, kalsiyum, protein, karbonhidratlar ve yağları içerir. Vücudunuz bu besinler olmadan iyi çalışamaz.
glutene karşı hassasiyetiniz varsa çölyak hastalığınız olabilir. gluten buğday, çavdar, arpada ve bazen de yulaf karışımında az miktarda bulunan bir protein türüdür.
Çölyak hastalığınız olduğunda ve gluten içeren yiyecekler yediğinizde, vücudunuz normal olmayan bir reaksiyon gösterir. Vücudunuzun hastalıklarla savaşan kısmı (bağışıklık sistemi) ince bağırsağınızı incitmeye başlar. İnce bağırsağınızı kaplayan küçük tümseklere (villus) saldırır.
Villus, vücudunuzun besinleri yiyeceklerden kan dolaşımınıza almasına yardımcı olur. Villus olmadan, ne kadar yemek yerseniz yiyin, ince bağırsağınız yeterli besin alamaz.
Çölyak hastalığı genetiktir. Bu, ebeveynden çocuğa geçebileceği anlamına gelir.
Çölyak hastalığı testleri, ebeveynlerinde hastalık teşhisi konan veya başka bir otoimmün hastalığı (tiroid hastalığı, diyabet) olan kişiler için önerilir.
Çölyak hastalığı için yapılan kan testleri nelerdir?
Doku Transglutaminaz Antikoru IgA: Doku transglutaminaz IgA testi çölyak hastalığının tanısında kullanılan etkili bir yöntemdir. Bağışıklık sistemi tarafından üretilen proteinler olan antikorları veya immünoglobulinleri kontrol eden bir kan testidir. Kandaki yüksek antikor sayısı çölyak hastalığına işaret eder.
Anti-Gliyadin Antikorları (AGA), IgG ve IgA: Gliyadin buğdayda bulunan bir gluten proteininin (çavdar, arpa ve yulaf da benzer proteinler içermektedir) bir bölümünü oluşturmaktadır. AGA, gliyadin bileşenine karşı oluşan bir otoantikordur.
Anti-Endomisyal Antikorlar (EMA), IgA: Endomisyum tek tek kas liflerinin üzerini örten ince bağ dokusu katmanıdır. Bağırsakların iç boşluğunu döşeyen katmana süregelen hasara reaksiyon olarak anti-endomysial antikorlar gelişmektedir.
Genellikle IgA antikoru çölyak hastalığı için daha spesifik bir test (İgA bağırsaklar içinde yapılan antikor türüdür) olup hemen hemen her zaman bu test ölçülmektedir. IgA testinin tamamlayıcısı olarak ve/veya IgA yetmezliği olan hastada IgG testleri istenebilir.
Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?
Çölyak hastalığı olan bazı kişiler semptomları fark etmez veya göstermez.
Bebeklerde ve küçük çocuklarda:
Karın ağrısı, şişkinlik, kusma, ishal ve kabızlık dahil olmak üzere sindirim sorunu, sinirli, huysuz, duygusal olarak içine kapanık veya aşırı derecede bağımlı hissetmek, büyüme ve kilo alamama, diş minesinde hasar, fazla kilolu veya obez olmak.
Gençlerde:
İshal ve kabızlık gibi sindirim sorunları, gecikmiş ergenlik, yavaş büyüme ve kısa boy, saç kaybı
yetişkinlerde:
İshal veya kabızlık gibi sindirim semptomları (çocuklardan daha az olasıdır), yorgunluk ve kemik veya eklem ağrısı dahil olmak üzere genel sağlıksızlık hissi, sinirlilik, kaygı ve depresyon, kadınlarda adet gecikmesi, osteoporoz (kemiklerden kalsiyum kaybı) ve anemi
Her yaştan insanda görülen diğer yaygın semptomlar şunlardır:
Laktoz intoleransı : Süt ürünlerini sindirme sorunu, dermatitis herpetiformis: Kaşıntılı, kabarcıklı bir cilt problemi, ağızda aftlar.
Çölyak hastalığına ne sebep olur?
Çölyak hastalığı aileden geçen genetik bir hastalıktır. Çölyak hastalığınız olabilir ve herhangi bir semptomunuz olmadığı için bunu bilmiyor olabilirsiniz.
Semptomların ortaya çıkmasına neden olabilecek bazı şeyler şunlardır:
Çok fazla stres, gebelik, ameliyat, fiziksel yara, enfeksiyon, doğum.
Çölyak hastalığının tedavisi nedir?
Çölyak hastalığınız varsa, gluten yemeyi bırakmalısınız. Gluten yemek, ince bağırsağınıza daha fazla zarar verir. Çölyak hastalığının tek tedavisi glutensiz bir diyet uygulamak, yani gluten içeren tüm yiyeceklerden kaçınmaktır. Çoğu insan için bu diyeti uygulamak semptomları durduracak, mevcut bağırsak hasarını iyileştirecek ve daha fazla hasarı önleyecektir. Çoğu insan için bu diyeti uygulamak semptomları durduracak, mevcut bağırsak hasarını iyileştirecek ve daha fazla hasarı önleyecektir. İyileşmeler, diyete başladıktan sonraki haftalar içinde başlar ve ince bağırsak genellikle 6 ila 18 ay içinde tamamen iyileşir – yani villuslar sağlam ve çalışır durumdadır. (Yaşlı yetişkinler için 2 yıla kadar sürebilir). Tedavi edilmediği takdirde çölyak hastalığı şunlara neden olabilir:
Vitamin ve mineral eksiklikleri,osteoporoz, anemi, İnfertilite veya düşük yapma riskinde artış
lenfoma, bağırsak sisteminin adenokarsinomları, depresyon.
Glutensiz beslenme yaşam boyu bir gerekliliktir. Ne kadar küçük olursa olsun, gluten içeren herhangi bir gıdayı yemek bağırsağa zarar verebilir. Bu, belirgin semptomları olmayan kişiler de dahil olmak üzere hastalığı olan herkes için geçerlidir. Çölyak hastalığı olan bir kişi gluten tükettikten sonra antikor düzeylerinin (bağırsak hasarını gösterir) normale dönmesi haftalar alabilir. Tanı anında kişinin yaşına bağlı olarak, büyüme geriliği ve diş renklenmesi gibi bazı problemler düzelmeyebilir.
Glutensiz bir diyet, buğday (kılçıksız buğday, tritikale ve kamut dahil), çavdar ve arpa içeren tüm yiyeceklerden kaçınmak anlamına gelir. Bu kısıtlamalara rağmen, çölyak hastalığı olan kişiler, glutensiz ekmek ve makarna da dahil olmak üzere çeşitli yiyeceklerle dengeli bir diyet yapabilirler. Örneğin buğday unu yerine patates, pirinç, soya veya fasulye unu kullanılabilir.
İşlenmemiş et, balık, pirinç, meyve ve sebzeler gluten içermediğinden çölyak hastalığı olan kişiler bu yiyecekleri yiyebilir. Glutensiz diyet, bir kişinin tüm hayatını etkileyen tamamen yeni bir yeme yaklaşımı gerektirir. Çölyak hastalığı olan kişiler, okulda veya işte öğle yemeği için aldıkları, kokteyl partilerinde yedikleri veya gece yarısı atıştırması için buzdolabından aldıkları şeyler konusunda son derece dikkatli olmalıdır. Çölyak hastalığı olan kişi gluten içeren yiyecekler için menüyü incelemeyi öğrendiğinden ve garsona veya şefe olası gizli gluten kaynakları hakkında sorular sorduğundan, dışarıda yemek yemek zor olabilir.
Çölyak hastalığı testi nasıl yapılır?
Kolunuzdaki damardan alınan kan örneği testidir.
Çölyak hastalığı testi riskleri nelerdir?
Kanınızın alınmasıyla ilgili çok az risk vardır. Damarlar ve arterler, bir kişiden diğerine ve vücudun bir tarafından diğerine göre değişir. Bazı insanlardan kan almak diğerlerinden daha zor olabilir. Kan alınmasıyla ilişkili diğer riskler hafiftir, ancak şunları içerebilir:
Aşırı kanama, bayılma veya sersemlik hissi, damarları bulmak için çoklu delikler, hematom (deri altında kan birikmesi), enfeksiyon (cilt kırıldığında hafif bir risk)